FOREX NË KËNDVËSHTRIMIN ISLAM

Tregu i këmbimit valutor (Forex) është një prej mekanizmave financiarë më të mëdhenj në botë, ku çdo ditë qarkullojnë shuma gjigante dhe ku blerja e shitja e valutave ndodh në kohë reale. Popullariteti i këtij tregu ka bërë që shumë individë të tërhiqen nga ideja e fitimeve të shpejta, por për një mysliman që synon të veprojë sipas parimeve të jurisprudencës islame, shqyrtimi i këtij sistemi kërkon kujdes dhe qartësi të thelluar. Analiza fetare e Forex-it kërkon vlerësim të çdo rasti specifik, ndërsa këtu paraqitet vetëm një pasqyrë e përgjithshme. Për një gjykim përfundimtar, individi duhet të konsultohet me dijetarë kompetentë.

Çfarë është Forex?

Forex është treg global ku valutave u përcaktohet vlera përmes blerjes dhe shitjes së tyre. Ai funksionon 24 orë në ditë, pesë ditë në javë, dhe ofron mundësi tregtimi jo vetëm të valutave, por edhe të naftës, metaleve të çmuara, produkteve bujqësore dhe kriptovalutave. Në Shqipëri, Forex konsiderohet i ligjshëm dhe mbikëqyret nga autoritetet përkatëse, por ekziston rreziku i platformave të palicencuara që mund të mashtrojnë individët.

Këndvështrimi i përgjithshëm fetar

Jurisprudenca islame e gjykon vlefshmërinë e transaksioneve bazuar në elemente të qarta dhe të pandryshueshme. Në vlerësimin e Forex-it, qendrat e fetvave kanë identifikuar tre kritere themelore që duhen analizuar: praninë e kamatës, sigurinë e dorëzimit të produktit apo pagesës, dhe ekzistencën reale të asaj që blihet apo shitet. Nëse këto elemente nuk plotësohen, transaksioni konsiderohet i pavlefshëm sipas standardeve islame.

Aspektet problematike sipas këndvështrimit islam

Së pari, një nga problemet më të mëdha është se në shumë raste produktet që tregtohen nuk ekzistojnë fizikisht tek blerësi. P.sh., investitori mund të blejë naftë, ar apo valuta në mënyrë virtuale, pa pasur posedim real. Kjo bie në kundërshtim me parimin islam që kërkon ekzistencën dhe dorëzimin real të mallit.

Së dyti, këmbimi i valutave kërkon dorëzim të menjëhershëm. Çdo vonesë, qoftë edhe e vogël, krijon riba en-nesie, e cila e bën transaksionin të pavlefshëm fetarisht. Në Forex, vonesa të tilla janë të pashmangshme, pasi fondet e tërhequra zakonisht mbërrijnë ditën tjetër ose edhe më vonë. Profeti ka ndaluar këmbimin e veresijes me veresije dhe juristët kanë konsensus për këtë çështje.

Së treti, sistemi i levës (leverage) ku investitori kontribuon një shumë të vogël dhe platforma i jep atij shuma shumë më të mëdha, konsiderohet kredi me kushte. Përfitimi i ndërmjetësit përmes komisioneve mbi këtë kredi hyn në fushën e kamatës, e cila është e ndaluar.

Së katërti, edhe format e prezantuara si pa kamatë (swap-free) nuk e eliminojnë thelbin e kredisë me kamatë. Kostoja thjesht zhvendoset tek pala tjetër, por marrëveshja mbetet kontratë e ndaluar.

Së pesti, rreziku i mashtrimeve është i lartë. Shumë ndërmjetësues operojnë pa licencë dhe individët humbin shuma të mëdha pa pasur mundësi mbrojtjeje. Pasiguria e madhe dhe mungesa e transparencës konsiderohen elemente të ndaluara fetarisht.

Së gjashti, një numër i vogël ekonomistësh myslimanë argumentojnë se tregtia e valutave mund të jetë e lejuar nëse shmangen kamata, spekulimi, vonesat dhe ndikimet negative ekonomike. Por shumica dërrmuese e qendrave të fetvave arrijnë në përfundimin se në praktikën moderne të Forex-it këto kushte nuk mund të plotësohen.

Konkluzion

Për shkak të përfshirjes së pashmangshme të kamatës, spekulimit të tepruar, pasigurisë së lartë dhe mundësisë së mashtrimit, pjesëmarrja në Forex konsiderohet problematike dhe e papranueshme nga shumica e qendrave të fetvave. Edhe modelet që prezantohen si islame nuk arrijnë të shmangin elementet e ndaluara. Në përfundim, përfshirja në Forex nuk rekomandohet dhe kërkon kujdes të madh nga çdo individ që synon të veprojë sipas parimeve islame.