Tre mësime thelbësore nga surja Asr

Surja Al-Asr përbën një nga teks­tet më të përmbledhura dhe njëkohësisht më të fuqishme të Kur’anit në trajtimin e strukturës së shpëtimit njerëzor. Shumë nga dijetarët e mëdhenj    si Imam Shafi’u, kanë theksuar se kjo sure, pavarësisht shkurtësisë, përmbledh thelbin e udhëzimit hyjnor dhe vendos një kornizë epistemologjike dhe etike për rrugën e besimtarit.

 Ajo përbëhet nga tri ajete, të cilat shpalosin një logjikë të qartë kauzale: betimi hyjnor, konstata e humbjes universale, dhe përjashtimi i atyre që mbështeten në katër shtylla thelbësore.

Më poshtë paraqiten tre mësime të thelluara që rrjedhin nga kjo sure.

1. 

Koha si kapital shpëtimi dhe përgjegjësi morale

Ajeti i parë “Pasha kohën!” vendos një parim të rëndësishëm: koha është pasuria më e vlefshme, e cila shërben si mjedisi ku njeriu ndërton ose rrënon jetën e tij morale, shpirtërore dhe intelektuale. Betimi hyjnor mbi kohën nuk synon vetëm të tregojë vlerën e saj, por edhe të aktivizojë ndërgjegjësimin moral të besimtarit për të kuptuar se çdo sekondë është pjesë e amanetit hyjnor. Në traditën e mufessirëve, koha është interpretuar si mjedisi i provës (imtihan), struktura që i jep kuptim angazhimit të vazhdueshëm dhe që ekspozon ndryshueshmërinë e njeriut përballë përjetësisë së Allahut.

Surja na mëson se koha nuk është neutrale: ajo gjykon. Ajo rrit ose pakëson shpërblimin, sipas veprimit dhe nijetit. Kjo e vendos besimtarin në një pozitë të vazhdueshme vigjilence, ku çdo zgjedhje prodhon pasoja shpirtërore dhe eskatologjike.

2. 

Humbja universale si realitet antropologjik

Ajeti i dytë shpalos një deklaratë të thellë: “Me të vërtetë, njeriu është në humbje.” Ky është një konstatim i përgjithshëm, që kapërcen kufijtë etnikë, historikë dhe socialë. Komentet klasike e trajtojnë këtë ajet si një paralajmërim antropologjik: natyra njerëzore është e prirur për pakujdesi, devijim dhe humbje, nëse nuk udhëhiqet nga parimet hyjnore.

Humbja këtu nuk është vetëm ekonomike apo sociale, por humbje ontologjike dhe eskatologjike. Ajo nënkupton shkatërrimin e vlerave morale, errësimin e zemrës, humbjen e orientimit shpirtëror dhe në fund dështimin para Allahut në Ditën e Gjykimit. Ky ajet e vendos njeriun përballë realitetit të dobësisë së tij, duke i treguar se shpëtimi nuk është automatik, por kërkon përpjekje të ndërgjegjshme dhe të vazhdueshme.

3. 

Katër shtyllat që ndërtojnë shpëtimin: iman, vepra, davet, dhe sabër

Ajeti i tretë përbën boshtin konceptual të gjithë sures dhe ofron një formulë të qartë shpëtimi: besim i saktë, vepra të drejta, këshillimi i së vërtetës dhe këshillimi në durim.

a. Imani:

Imani përmendet i pari, duke treguar se rrënja e çdo shpëtimi fillon nga bindja e pastër që e lidh njeriun me Allahun. Në literaturën e akides, imani nuk është koncept abstrakt, por një strukturë që përfshin bindjen e zemrës, deklarimin e gjuhës dhe veprimin. Kjo sure e vendos imanin si kriterin themelor që i jep kuptim çdo veprimi.

b. Veprat e mira:

Veprat nuk vijnë si shtesë, por si manifestim i iman-it. Ato janë prova e brendshme e besimit. Kjo binomikë iman-vepra përbën metodologjinë islame të suksesit në dynja dhe ahiret. Çdo devijim që e ndan fenë nga veprat, ose veprat nga besimi, konsiderohet qasje e paplotë.

c. Këshillimi i së vërtetës (tëvasi bil-hak):

Ky parim nënkupton përhapjen e drejtësisë, udhëzimit, normave morale dhe të së vërtetës hyjnore. Nuk është thjesht predikim, por angazhim i bashkësisë për ta mbrojtur të vërtetën nga deformimi dhe për ta promovuar atë në mënyrë të matur e të urtë. Ky dimension e shndërron fenë në një projekt komunitar dhe jo vetëm individual.

d. Këshillimi në durim (tëvasi bis-sabr):

Durimi është energjia morale pa të cilën tri shtyllat e para nuk qëndrojnë. Sabri përfshin durim në bindje, durim në largim nga e keqja dhe durim përballë sprovat që shoqërojnë davetin. Kjo e vendos komunitetin besimtar në një pozitë rezistence të qëndrueshme, e cila e ruan drejtësinë përballë presioneve shoqërore dhe epshit.

Përfundim

Surja Al-Asr përbën një strukture sintetike të udhëzimit islam: ajo identifikon vlerën e kohës, njofton për humbjen universale dhe vendos formulën katërpjesëshe të shpëtimit. Në literaturën e usul-it, kjo sure shihet si përmbledhje e gjithë themeleve normative të fesë: besimi, praktika, angazhimi shoqëror dhe qëndrueshmëria morale. Kjo e bën atë një udhërrëfyes të domosdoshëm për çdo besimtar që synon të ndërtojë jetën e tij shpirtërore me koherencë dhe thellim.